De vierledige mens
Het Pensioenkasteel bouwt voort op de klassieke gedachte dat een mens in principe een ‘vierledig’ wezen
is en dat we bestaan uit een fysieke, mentale, sociale en spirituele component.
- Deze vierdeling komen we voor het eerst tegen bij de Griekse filosoof Empedocles (490 v. Chr.) die het universum rangschikt naar de elementen vuur, water, aarde en lucht.
- Een kleine eeuw later werkt de Griekse arts Hippocrates (400 v. Chr.) deze elementen verder uit naar vier basistemperamenten, te weten cholerisch (nuchter, zakelijk), melancholisch (ordelijk en oprecht), flegmatisch (inschikkelijk, observerend) en sanguinisch (optimistisch, opgewekt).
- Deze laatste indeling is vele eeuwen later rond 1900 gebruikt door de beroemde psychoanalyticus Carl Gustaf Jung bij het beschrijven van zijn vier persoonlijkheidstypen die hij rangschikt naar de kwaliteiten willen (vuur), denken (lucht), voelen (water) en doen (aarde).
Wij bouwen voort op deze terminologie en dichten de mens een fysieke, mentale, sociale en spirituele
component toe, die we als volgt omschrijven:
De fysieke component heeft te maken met je lichamelijke en motorische gesteldheid. Dat begint met je
gezondheid en daar moet je enig geluk bij hebben. De één heeft van nature een sterker lichaam en een
betere gezondheid dan de ander. Maar je levensstijl speelt hier ook een rol. Misschien ben je sportief
aangelegd en besteed je veel tijd in de sportschool of op een sportveld. Het omgekeerde kan natuurlijk
ook: je bent een bourgondisch type die houdt van lekker eten en een goed glas wijn. Zo zijn er veel
dingen te noemen die je lichamelijk welzijn kunnen bevorderen of belemmeren.
De mentale component heeft te maken met je cognitieve – intellectuele ontwikkeling. Dit is bij de
meeste mensen gerelateerd aan de inhoud van de werkzaamheden die ze verrichten. We leven in een
kenniseconomie en veel mensen verrichten werk dat behoorlijk veel denkcapaciteit vereist. Daarnaast
is de balans tussen variatie en routine van belang. Word je brein geprikkeld door regelmatig
experimenteren en vraagstukken oplossen of is je werk feitelijk meer van hetzelfde en bouw je voort op
je ervaring en je routine? In dat laatste geval is het raadzaam om een paar uitdagende hobby’s op te
pakken om je brein te blijven stimuleren.
De sociale component, het relationeel-emotionele gebied, komt tot uiting in de wijze waarop je emoties
en relaties hanteert. Een voorbeeld daarvan is het kunnen opbouwen van warme en betekenisvolle
relaties met andere mensen. Dit vraagt om tijd en aandacht, waar het mensen met een drukke baan nogal
eens aan ontbreekt. Een andere vraag is of je als mens goed toegang hebt tot je emoties en of je in staat
bent om je gevoelens adequaat te uiten. Dit verrijkt je sociale leven aanzienlijk en helpt je daarnaast om
betere besluiten te nemen, want verstandelijke besluiten zonder emotionele inbreng, zijn vaak gedoemd
te mislukken.
De spirituele component heeft alles te maken met identiteit, verdieping en zingeving. Voor een deel
zoeken en vinden mensen hun zingeving in het dagelijks werk dat ze verrichten en door daarbij van
betekenis te zijn voor andere mensen. Wanneer je werk een sterk gevoel van zingeving in je leven
verschaft kan het wegvallen daarvan een bron van zorg betekenen en de angst voeden voor de grote
leegte die dreigt te ontstaan. Zingeving kan ook volledig los van je werk staan en heeft dan te maken
met persoonlijke vragen over authenticiteit en spiritualiteit. Wie ben ik als mens en waarom ben ik hier
op deze aarde? Het is in die zin de meest persoonlijke en diepste component van je menszijn.
Een nieuwe balans zoeken
Tijdens je leven en je loopbaan ontwikkel je deze vier componenten op een voor jouw specifieke manier.
Sommige zaken krijgen veel nadruk, andere komen nauwelijks aan bod. Er zijn er veel mensen bij wie
de balans ver te zoeken is omdat ze slechts één specifieke component ontwikkelen. Daardoor kunnen
stereotypen ontstaan die je waarschijnlijk wel herkent in je omgeving, zoals als de over-fanatieke
sporter, de teruggetrokken wetenschapper, de alom aanwezige praatjesmaker of de eeuwige zweverige
zoeker.
Bij het ingaan van je pensioen en het opstarten van de derde levensfase, sta je voor de uitdaging om een
nieuwe balans te zoeken tussen deze vier componenten van je leven. Dat kan lastig zijn en dat geldt met
name wanneer het werk decennialang de voornaamste bron van mentale ontwikkeling, sociale relaties
en diepere zingeving is geweest. Het Pensioenkasteel is geschreven om je te helpen bij het vinden van
deze nieuwe balans en uit te groeien tot een gelukkig persoon die er fysiek en materieel goed voor staat,
met een aantal mentaal uitdagende zaken bezig is, warme en betekenisvolle relaties met zijn of haar
omving onderhoudt en is vervuld met een diep besef van geluk en zingeving. Wanneer dat het geval is
mag je met recht spreken van een veelbelovend pensioen.
Van klein huis naar groot kasteel
Het Pensioenkasteel is niet van de ene op de andere dag gebouwd. Er was eerst een huis met vier kamers
die symbool stonden voor de vier genoemde componenten. Het huis werd in de loop der jaren echter
steeds verder uitgebouwd met allerlei nieuwe ideeën en eind 2022 is de metafoor van het huis met de
vier kamers grondig verbouwd tot een fraai kasteel met twaalf kamers. Deze twaalf kamers zijn keurig
verdeeld over de vier genoemde componenten.
De fysieke component komt aan bod in de fitnesskamer, de eetkamer en de schatkamer.
De mentale component vinden we terug in de werkkamer, de studeerkamer en de hobbykamer.
De sociale component vinden we terug in de woonkamer, de slaapkamer en de buitenkamer.
De spirituele component vinden we terug in de torenkamer, de rouwkamer en de kraamkamer
Aan jou de vraag hoe je je tijd over deze kamers verdeelt. Waar breng je veel tijd door? Waar kom je
nauwelijks of nooit? Waar zou je best wat meer tijd willen doorbrengen? Door over deze en andere
vragen na te denken creëer je stap voor stap een balans in je leven die resulteert in een veelbelovend
pensioen.